(διαβάστε τα δημοσιευμένα άρθρα από τον Dr. Τράκο)

Τα δάκρυα παράγονται από τον κύριο δακρυϊκό αδένα (βλεπε εικόνα)

Ο δακρυϊκός αδένας βρίσκεται κάτω από το εξωτερικό 1/3 του άνω βλεφάρου Τα δάκρυα χρειάζονται για την εφύγρανση και τη λίπανση του βολβού του οφθαλμού. Κάθε ανοιγοκλείσιμο των βλεφάρων απλώνει τα δάκρυα πάνω στην επιφάνεια του οφθαλμού μεταφέροντάς τα προς την έσω γωνία του ματιού, όπου βρίσκονται τα δακρυϊκά σημεία από τα οποία τα δάκρυα εισέρχονται στο ρινοδακρυϊκό πόρο, ο οποίος παροχετεύει τα δάκρυα μέσα στη μύτη. Γι’ αυτό όταν κλαίμε τρέχει η μύτη μας.

Η δακρύρροια μπορεί να είναι πολύ ενοχλητική καθώς επηρεάζει την όραση, θολώνοντάς την, ειδικά στο διάβασμα, στην οδήγηση και στην τηλεόραση. Είναι ντροπιαστικό για αρκετούς ανθρώπους αυτό το φαινόμενο αφού χρειάζονται να σκουπίζουν τα μάτια τους, σε ορισμένες περιπτώσεις σχεδόν συνεχώς. Το συνεχές και παρατεταμένο-επαναλαμβανόμενο σκούπισμα των ματιών δημιουργεί χαλάρωση των βλεφάρων τα οποία δεν μπορούν να συγκρατήσουν τα δάκρυα στα μάτια τους. Ως αποτέλεσμα τα δάκρυα υπερχειλίζουν και τρέχουν στα μάγουλα ερεθίζοντας το δέρμα του βλεφάρου και δημιουργώντας έκζεμα, τροφοδοτώντας έτσι ένα φαύλο κύκλο.
H ασθενής με δακρύρροια χρειάζεται να έχει μία πλήρη εκτίμηση, έτσι ώστε να εντοπιστεί η ακριβής αιτία και να αποφασιστεί το ακριβές πλάνο της θεραπείας.

Τα πιο συχνά αίτια δακρύρροιας ακολουθούν παρακάτω:
 

1.   Ξηροφθαλμία οφειλόμενη σε βλεφαρίτιδα. Οι ασθενείς συχνά ρωτάνε πως δακρύζουν ενώ ταυτόχρονα έχουν σύνδρομο ξηρού οφθαλμού! Ο μηχανισμός που εμπλέκεται είναι μία φλεγμονή ή δυσλειτουργία των αδένων των βλεφάρων (μεϊμπομιανοί αδένες) που λέγεται «βλεφαρίτις». Αυτοί οι αδένες φυσιολογικά εκκρίνουν ελαιώδες υλικό (λαδάκι) που σχηματίζει το επιφανειακό τμήμα των δακρύων μας επιβραδύνοντας την εξάτμιση του υδατώδους τμήματος των δακρύων μεταξύ των βλεφαρισμών. Όταν οι αδένες δεν λειτουργούν σωστά, το υδατώδες τμήμα των δακρύων εξατμίζεται γρήγορα και η επιφάνεια του οφθαλμού ξεραίνεται. Τότε το μάτι στέλνει ένα σήμα στο δακρυϊκό αδένα κοιτάζοντάς τον να παράγει υπερβολική ποσότητα δακρύων αντανακλαστικά. Αυτή η ποσότητα ξεπερνά τις δυνατότητες του συστήματος παροχέτευσης των δακρύων, όπως ακριβώς συμβαίνει όταν κλαίτε.

2.   Δυσλειτουργία ή μη φυσιολογική θέση των βλεφάρων: το ανοιγοκλείσιμο των βλεφάρων είναι πολύ σημαντικό για τη σωστή μετακίνηση των δακρύων κατά μήκος της επιφάνειας του οφθαλμού και την παροχέτευσή τους μέσα στο δακρυϊκό πόρο. Εάν η θέση των βλεφάρων δεν είναι σωστή, ο ασθενής θα έχει υπερβολική δακρύρροια. Το εκτρόπιο (το βλέφαρο που δεν ακουμπάει στον οφθαλμό και εχεί στραφεί προς τα έξω ή είναι χαλαρό), το εντρόπιο (το βλέφαρο που γυρίζει προς τα μέσα), προηγούμενο τραύμα, όγκοι, συγγενή ελλείμματα βλεφάρου, είναι ορισμένες από τις αιτίες της μη φυσιολογικής θέσης των βλεφάρων. Η δυσλειτουργία των βλεφάρων συμβαίνει όταν υπάρχει αδύναμο ή χαλαρό βλέφαρο, το οποίο είναι ανίκανο να στείλει ή να αντλήσει τα δάκρυα μέσα στον πόρο παροχέτευσης που βρίσκεται στην έσω γωνία του ματιού. Σε αυτή την περίπτωση μιλάμε για ανεπάρκεια αντλίας, αφού η δράση των βλεφάρων και του συστήματος παροχέτευσης των δακρύων είναι ελαττωμένη.

3.   Απόφραξη του δακρυϊκού συστήματος παροχέτευσης. (βλέπε εικόνα δεξιά) Απόφραξη μπορεί να δημιουργηθεί σε: Δακρυϊκά σημεία (οι μικρές τρυπούλες στο άνω και κάτω βλεφαρικό χείλος, κοντά στην έσω γωνία του ματιού, δια μέσω των οποίων τα δάκρυα παροχετεύονται μέσα στον πόρο). Δακρυϊκά σωληνάρια (άνω ή κάτω). Διασταύρωση δακρυϊκού σωληναρίου με δακρυϊκό ασκό. Ρινοδακρυϊκός πόρος (ΡΔΠ).

Αυτή η κατάσταση μπορεί να διαγνωστεί από τον ειδικό, ο οποίος θα πρέπει να ελέγξει τον ασθενή κάνοντας μία πλήρη μελέτη της δακρυϊκής συσκευής. Ορισμένες από τις εξετάσεις οι οποίες περιλαμβάνονται σε αυτή τη μελέτη είναι το τεστ εξαφάνισης της χρωστικής, το τεστ διάβασης ΡΔΠ και η ενδοσκοπική εξέταση. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστούν και κάποιες άλλες εξετάσεις. Αυτές είναι μία ειδική μορφή ακτινογραφικής εξέτασης της οδού παροχέτευσης των δακρύων (δακρυοκυστογραφία) και είναι ένα τεστ κατά το οποίο χρησιμοποιείται μία ραδιοενεργός ανιχνεύσιμη ουσία (δακρυοσπινθηρογράφημα ή σπινθηρογράφημα δακρυϊκής οδού).
Η διάγνωσης της επίκτητης απόφραξης ΡΔΠ επιβεβαιώνεται, προσδιορίζεται το ύψος της απόφραξης, και ανάλογα με το επίπεδο της απόφραξης του συστήματος παροχέτευσης των δακρύων μπορεί να προσφερθεί στον ασθενή η σωστή θεραπεία. Η πιο συχνή περιοχή απόφραξης είναι ο ΡΔΠ.
 

Απόφραξη ρινοδακρυϊκού πόρου: ο δακρυϊκός πόρος (ΡΔΠ) είναι υπεύθυνος για την παροχέτευση των δακρύων μέσα στη μύτη.

Εάν η οδός αυτή είναι μπλοκαρισμένη ή δεν λειτουργεί σωστά, ο ασθενής θα παραπονείται για υπερβολική δακρύρροια.

Εάν η οδός είναι μπλοκαρισμένη μπορεί να υπάρξει επώδυνο πρήξιμο με έντονη επώδυνη φλεγμονή στην έσω γωνία των βλεφάρων (δακρυοκυστίτιδα). Ο ασθενής μπορεί να έχει επίσης κολλημμένες βλεφαρίδες το πρωί εξαιτίας του πύου που συσσωρεύεται στον αποφραγμένο πόρο και δακρυϊκό ασκό. Υπάρχουν δύο τύποι απόφραξης του ρινοδακρυϊκού πόρου: ο συγγενής και ο επίκτητος.

Η συγγενής απόφραξη του δακρυϊκού πόρου είναι αρκετά συχνή κατάσταση στα παιδιά στα οποία ο ρινοδακρυϊκός πόρος αποτυγχάνει να ανοίξει μέσα στη μύτη. Ως αποτέλεσμα τα δάκρυα, η βλέννη και τα μικρόβια δεν μπορούν να καθαριστούν σωστά από το μάτι και να παροχετευθούν μέσα από τον πόρο στη ρινική κοιλότητα, και ως αποτέλεσμα αυτού είναι ότι το παιδί θα έχει συνεχή δακρύρροια και τσίμπλες ή κολλημμένα μάτια-βλέφαρα, ιδιαίτερα το πρωί. Ενενήντα πέντε τοις εκατό των περιπτώσεων απόφραξης ΡΔΠ θα υποχωρήσουν αυτόματα εντός του πρώτου έτους ζωής του παιδιού. Για παιδιά μικρότερα του 1 έτους, οι ασθενείς εκπαιδεύονται από τον ειδικό ιατρό να κάνουν ένα ειδικό μασάζ στην περιοχή πάνω από το ρινοδακρυϊκό πόρο 4-5 φορές την ημέρα. Εάν το παιδί συνεχίζει να παρουσιάζει δακρύρροια μετά τους πρώτους 12 μήνες της ζωής του, πραγματοποιείται καθετηριασμός του ρινοδακρυϊκού πόρου. Η επέμβαση αυτή διενεργείται υπό γενική αναισθησία και διαρκεί μόλις λίγα λεπτά τις περισσότερες φορές, και το παιδί συνήθως δεν έχει κανένα πόνο μετά. Ο καθετηριασμός του ρινοδακρυϊκού πόρου είναι αποτελεσματικός σε ένα ποσοστό σε 90-95% και είναι μία ασφαλής επέμβαση. Γι’ αυτά τα λίγα νεογνά, στα οποία ο καθετηριασμός του ΡΔΠ αποτυγχάνει, μπορεί να επιχειρηθεί ένας δεύτερος καθετηριασμός ή να γίνει διασωλήνωση με ειδικά σωληνάρια σιλικόνης, τα οποία θα πρέπει να τοποθετηθούν στο ρινοδακρυϊκό πόρο έως ότου διασφαλιστεί μία ανοιχτή οδός παροχέτευσης των δακρύων, κάτι που χρειάζεται 3-6 μήνες μετά την ένθεση των σωληναρίων. Για επιπλεγμένες ή περιπτώσεις οι οποίες έχουν αποτύχει και οι οποίες έχουν αποσταλεί στον Δρ. Τράκο από άλλες χώρες ή ιατρικά κέντρα και οι οποίες χρειάζονται επανάληψη της επέμβασης, πραγματοποιείται απο τον Δρ. Τράκο παιδιατρική ενδοσκοπική ασκορρινοστομία. Η ενδοσκοπική ασκορρινοστομία είναι η τελευταία μέθοδος, κατά την οποία δημιουργείται μία νέα οδός παροχέτευσης των δακρύων χωρίς τομή και χωρίς ράμματα (βλ. παρακάτω).

Η επίκτητη απόφραξη του ρινοδακρυϊκού πόρου συνήθως συμβαίνει στους ενήλικους. Αυτοί οι ασθενείς συνήθως παραπονούνται για παρατεταμένη δακρύρροια και δάκρυα που τρέχουν από τα μάτια τους. Η πιο συνήθης και γνωστή θεραπεία σε περίπτωση απόφραξης του ρινοδακρυϊκού πόρου είναι η λεγόμενη ασκορρινοστομία (ΑΣΚΡ).

Η επέμβαση ΑΣΚΟΡΙΝΟΣΤΟΜΙΑΣ: από τη στιγμή ο ρινοδακρυϊκός πόρος είναι αποφραγμένος, ο σκοπός αυτής της επέμβασης είναι να δημιουργηθεί μία νέα παροχέτευση δακρύων ανάμεσα στο δακρυϊκό ασκό και το εσωτερικό της μύτης με στόχο της δημιουργίας μίας παράκαμψης (bypass) πιο ψηλά από το επίπεδο της απόφραξης του ρινοδακρυϊκού πόρου.

Υπάρχουν δύο τρόποι να πραγματοποιηθεί αυτή η επέμβαση. Ο ένας είναι η εξωτερική ΑΣΚΡ, η οποία γίνεται μέσα από μία τομή στο δέρμα πάνω από τη μύτη και κοντά στην έσω γωνία του ματιού, μήκους 1 με 1,5 εκατοστό. Ο άλλος τρόπος είναι η τεχνική της ενδοσκοπικής ενδορινικής ΑΣΚΡ η οποία πραγματοποιείται με τη χρήση μικροσκοπικής κάμερας η οποία εισάγεται στη ρινική κοιλότητα, χωρίς τομή και χωρίς ράμματα σε αντίθεση με την παλιά εξωτερική τεχνική που προαναφέραμε. Με τη δημιουργία της νέας οδού παροχέτευσης, ένας μικροσκοπικός πλαστικός καθετήρας (σωληνάριο σιλικόνης), ο οποίος δεν είναι ορατός συνήθως, ούτε ενοχλεί τον ασθενή ή γίνεται αντιληπτός από αυτόν, τοποθετείται από τον Δρ. Τράκο προσωρινά ώστε να κρατήσει ανοιχτό το νέο δακρυϊκό πόρο ενόσω αυτός επουλώνεται ώστε να διασφαλιστεί η πλήρης επούλωση του νέου συστήματος παροχέτευσης των δακρύων. Στις ημέρες μας είναι προτιμότερο να διενεργείται αυτή η επέμβαση μέσα από τη μύτη (ενδορρινικά, ενδοσκοπικά) γιατί ο ασθενής μετά την επέμβαση δείχνει σαν να μην έχει χειρουργηθεί αφού δεν υπάρχουν τομές ή ράμματα στο δέρμα και η περίοδος αποκατάστασης είναι μικρότερη. Η ΑΣΚΡ συνήθως πραγματοποιείται υπό γενική αναισθησία. Σε επιλεγμένες περιπτώσεις, όταν δεν είναι κατάλληλη για γενική αναισθησία, μπορεί να πραγματοποιηθεί υπό τοπική αναισθησία με ενδοφλέβια καταστολή που γίνεται από αναισθησιολόγο. Ο ασθενής πηγαίνει σπίτι την ίδια ημέρα, δεν έχει πόνο και έχει ποσοστό επιτυχίας 95%, το οποίο είναι εξαιρετικά υψηλό. Οι περισσότεροι ασθενείς θεραπεύονται έχοντας πλήρως απαλλαχθεί από την ενοχλητική δακρύρροια ή μπορούν να παρατηρούν κάποιο δάκρυ μόνο κάτω από ειδικές περιστάσεις όπως κρύος αέρας, ενώ έχουν θεραπευθεί από συμπτώματα όπως εκκρίσεις, τσίμπλες, πύον, κολλημμένα βλέφαρα και φλεγμονές όπως η δακρυοκυστίτιδα, ενώ έχουν απαλλαχθεί από κινδύνους όπως απόστημα του οφθαλμού αποκτώντας μία φυσιολογική ποιοτική κοινωνική ζωή.

Η θεραπεία του ματιού που δακρύζει μπορεί να καλύπτεται από την ασφαλιστική εταιρεία υγείας – θα πρέπει να το ελέγξετε με την ασφαλιστική σας.

Ο Δρ. Τράκος είναι Μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής (Εxecutive Board) και Τreasurer της Διεθνούς Εταιρείας Δακρυολογίας και Ξηρού Οφθαλμού.

Παρατήρηση: Η χειρουργική επέμβαση η οποία ονομάζεται «αφαίρεση δακρυϊκού ασκού» δεν θα πρέπει να πραγματοποιείται, αφού αφαιρεί πλήρως το δακρυϊκό ασκό στερώντας τον ασθενή από το δικό του σύστημα παροχέτευσης δακρύων και γι’ αυτό το λόγο θεωρείται μία ακρωτηριαστική επέμβαση και η οποία ενώ γινότανε παλιά συνεχίζει να γίνεται ακόμα και σήμερα από ορισμένους ιατρούς.  Αυτή η επέμβαση μπορεί να κάνει τον ασθενή να μην έχει πύον ή φλεγμονές του δακρυϊκού ασκού πια, όμως το πρόβλημα είναι ότι μπορεί να καταστήσει τον ασθενή γεμάτο δάκρυα στα μάτια του που υπερχειλίζουν, αφού δεν είναι δυνατόν πια να παροχετεύονται δια μέσω του δακρυϊκού ασκού (αφού αυτός έχει εξαιρεθεί χειρουργικά πλήρως) και του ρινοδακρυϊκού πόρου. Αυτού του είδους της επέμβασης μπορεί να πραγματοποιηθεί σε περίπτωση μόνο ύπαρξης όγκου του δακρυϊκού ασκού. Ανεξάρτητα από την ηλικία του ασθενού,ς η θεραπεία εκλογής σε περιπτώσεις απόφραξης ρινοδακρυϊκού πόρου είναι η ασκορρινοστομία.